ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Σήμερα, όμως Αποκριά ονομάζεται ιδιαίτερα η Κυριακή της πρώτης (μικρές απόκριες, της Τυροφάγου) και η Κυριακή της δεύτερης και τρίτης βδομάδας.

Ονομάστηκε έτσι, επειδή τη περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας». Λέγεται επίσης απόκριες, Απόκρεω, της Τυροφάγου, γιατί την εβδομάδα αυτή τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και όχι κρέας, για να προετοιμαστούν σιγά - σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Ανάλογη με την ελληνική λέξη Αποκριά είναι και η λατινική λέξη Καρναβάλι (Carneval, carnavale, από τις λέξεις<Carne=κρέας και Vale=περνάει).

Το έθιμο

Μια φορά τον χρόνο, τα καρναβάλια συµβαίνουν σε πολλές πόλεις και χωριά της χώρας µας. Στην πραγµατικότητα, η αποκριά διαρκεί τρεις εβδοµάδες, και ξεκινάει 60 µέρες πριν το Πάσχα. Ονοµάζεται Τριώδιο. Η λέξη προέρχεται από το «τρεις ωδές» που σηµαίνει οι τρεις ύµνοι που συνηθίζουµε να λέµε στην εκκλησία. Ξεκινά την πρώτη Κυριακή, που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του «Τελώνη και Φαρισαίου». Την δεύτερη Κυριακή , στο Ευαγγέλιο του «Ασώτου Υιού». Η τρίτη είναι της «Απόκρεω « και η τελευταία Κυριακή της αποκριάς, κατά την οποία οι εορτασµοί και οι εκδηλώσεις φτάνουν στο απόγειο τους, είναι η «Τυρινή» (τυροφάγου). Το τέλος της αποκριάς είναι την αυγή της επόµενης µέρας: η πρώτη µέρα της Σαρακοστής, που ονοµάζεται Καθαρά ∆ευτέρα. Κατά την διάρκεια αυτών των ηµερών, γιορτές και εκδηλώσεις οργανώνονται παντού και οι άνθρωποι διασκεδάζουν πολύ, και κυρίως τα παιδιά. Οι ενήλικες και τα παιδιά µεταµφιέζονται µε αστεία κουστούµια, χορεύουν, τραγουδούν και παρακολουθούν παρελάσεις καρνάβαλων καθώς και άλλες δραστηριότητες, που οργανώνονται από τους δήµους όλων σχεδόν των πόλεων της Ελλάδας. Κατά την διάρκεια όλων αυτών έχουµε κάποια πολύ ιδιαίτερα έθιµα:

Ψυχοσάββατα
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν µια εποχή γιορτής για την αναµονή της άνοιξης. Παραδόξως, αυτή η γιορτή περιελάµβανε τελετουργικά αφιερωµένα και στην «νέα ζωή» (το µπουµπούκιασµα των δέντρων, των κληµάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον «πάνω κόσµο» περίπου την 1^η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισµού η εκκλησία προσπάθησε να υποβιβάσει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει µε χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ηµερών βρίσκουµε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και µνηµοσυνών στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασµένο σιτάρι (κόλλυβα) στην εκκλησία και τα µοιράζουν στο εκκλησίασµα µετά την λειτουργία στην µνήµη των αγαπηµένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την «Κυριακή της Απόκρεω « και την «Κυριακή της Τυρινής» και το πρώτο Σάββατο µετά την Καθαρά ∆ευτέρα (η µέρα των Αγ. Θεοδώρων, µην ξεχάσετε αυτήν την µέρα! Υπάρχει ένα παλιό έθιµο στο οποίο µαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε. Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το µαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ. Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον µελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας).

 
Γαϊτανάκι
Το παλιό έθιµο µε το γαϊτανάκι γίνεται στην κεντρική πλατεία πολλών πόλεων. Είναι ένας χορός όπου οι χορευτές, που ντύνονται µε παραδοσιακές στολές, χορεύουν σε κύκλο κρατώντας πολύχρωµες κορδέλες που στερεώνονται στην κορυφή ενός µακριού κονταριού το οποίο βρίσκεται στην µέση του κύκλου. Καθώς χορεύουν, οι κορδέλες τυλίγονται γύρω από το κοντάρι και µετά ξετυλίγονται. Πιστέψτε µας! Είναι πολύ δύσκολο να το κάνει κάποιος σωστά!

 Βλάχικος Γάμος
Είναι η αναπαράσταση του Γάµου της Βλάχας. Βλάχα είναι η γυναίκα που ζει στο χωριό και η κύρια ασχολία της είναι να είναι βοσκοπούλα. Στις µέρες µας, δύο άντρες υποκρίνονται το ευτυχές ζευγάρι. Η διαδικασία του γάµου ξεκινάει µε το ζευγάρι, συνοδευόµενο από «συγγενείς», να πηγαίνει στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όλοι οι άνθρωποι συµµετέχουν και ντύνονται µε παραδοσιακές στολές. Μετά την άφιξη του ζευγαριού, συνοδευόµενο από παραδοσιακή µουσική που παίζεται από παραδοσιακά όργανα, η τελετή του γάµου γίνεται µε έναν «ιερέα» και έναν «κουµπάρο «. Η γιορτή συνεχίζεται µε ζωντανή παραδοσιακή µουσική, τραγούδι, τοπικά εδέσµατα και κρασί.

 Μπουρμπούλια
Τα Μπουρµπούλια είναι ένα από τα παλαιότερα (περίπου από το 1872) και τα πιο δηµοφιλή γεγονότα του Καρναβαλιού της πόλης της Πάτρας, όπου γίνεται η µεγαλύτερη παρέλαση καρνάβαλων στην Ελλάδα . Όλοι οι κάτοικοι της περιοχής, µαζί µε ανθρώπους από άλλες περιοχές της Ελλάδας ή και από το εξωτερικό , συµµετέχουν στην διασκέδαση. Τα παλιά χρόνια, οι γυναίκες δεν µπορούσαν να βγουν την νύχτα και να διασκεδάσουν στους εορτασµούς της αποκριάς. Τα µπουρµπούλια έδιναν στις γυναίκες την ευκαιρία να συµµετέχουν στον χορό της αποκριάς. Έπρεπε να φορούν µαύρα ντόµινο (ένα είδος µαύρου φορέµατος µε κουκούλα) καθώς και µία µάσκα, ενώ οι άντρες ήταν ακάλυπτοι και ντυµένοι φυσιολογικά. Με αυτόν τον τρόπο, οι γυναίκες δεν αναγνωρίζονταν, και έτσι είχαν την ευκαιρία να φλερτάρουν. Βέβαια, σήµερα τα πράγµατα έχουν αλλάξει, αλλά ο χορός των Μπουρµπούλιων διατηρεί την µαγεία του.

Μπούλες και Γιαννίσαροι
Κάθε πόλη της Ελλάδας έχει τα δικά της ιδιαίτερα έθιµα. Τις περισσότερες φορές είναι το ίδιο σενάριο και αλλάζει µόνο το όνοµα. Για παράδειγµα, µεταµφιεσµένοι άνθρωποι, έτσι ώστε να µην αναγνωρίζονται, γυρίζουν την πόλη πειράζοντας και προκαλώντας τους πάντες. Αυτή η παράδοση συµβαίνει στην Πάτρα µε τις «Μπούλες»: που είναι µεταµφιεσµένοι άνθρωποι που αντί για µάσκα µουτζουρώνουν τα πρόσωπά τους µε στάχτη. Ένα άλλο παράδειγµα µας έρχεται από την Νάουσα. Τις µέρες της αποκριάς, οι άνθρωποι των επαρχιακών πόλεων ξαναζούν το έθιµο που λέγεται «ΜΠΟΥΛΑΣ» και αυτό του «ΓΙΑΝΝΙΣΑΡΗ» - ΓΕΝΙΤΣΑΡΟΣ.  Υπάρχει µια παρέλαση µε παραδοσιακές και σατυρικές στολές. Η ιστορία της χορευτικής οµάδας πηγαίνει πίσω στο 1705. Αυτήν την χρονιά οι άνθρωποι της Νάουσας τιµούσαν την µνήµη των νεαρών συµπολιτών τους, οι οποίοι έπεσαν στον αγώνα κατά των Τούρκων. Εµφανίζονται στα καρναβάλια ντυµένοι µε τις φορεσιές των µαχητών της ελευθερίας, µε κέρινες µάσκες και θώρακες φτιαγµένους από χιλιάδες ασηµένια νοµίσµατα.  Τα κουστούµια, η µουσική και οι χοροί είναι όλα αυθεντικά και έχουν παραδοθεί από γενιά σε γενιά χωρίς µοντέρνες επιρροές. Οι χορευτικοί θίασοι, συνοδευόµενοι από την µπάντα της πόλης, χορεύουν στους δρόµους και σε πολλές ταβέρνες, όπου και τους κερνάνε τοπικό κρασί, µήλα και άλλα εδέσµατα. Αυτές οι εκδηλώσεις ξεκινούν το πρωί και συνεχίζονται µέχρι αργά το βράδυ.

Αλμυροκουλούρα
Είστε ελεύθερες? Τι ωραία ευκαιρία να µάθετε ποιον θα παντρευτείτε.  Την νύχτα πριν την «Κυριακή της Τυρινής», ανακατέψτε αλεύρι, αλάτι (πολύ αλάτι) και νερό και ψήστε το. Αυτό είναι η «αλµυροκουλούρα» που σηµαίνει πολύ αλµυρό ψωµί. Μετά φάτε το. Ναι, είναι πολύ αλµυρό αλλά στο όνειρό σας ο µελλοντικός σας σύζυγος θα σας φέρει νερό… Αν δεν δείτε καθόλου όνειρα, µην ανησυχείτε! Η ελληνική παράδοση θα σας δώσει πολλές ευκαιρίες να µάθετε ποιος θα είναι ο τυχερός (βλέπε ηµέρα των Αγ. Θεοδώρων) …

 

Κυριακή της Τυρινής
Άνθρωποι µε αστείες φορεσιές βγαίνουν στους δρόµους, συνοδευόµενοι από την µουσική της µπάντας του δήµου. Είναι η µέρα της Παρέλασης των Καρνάβαλων! Η παρέλαση δηµιουργείται από οµάδες µεταµφιεσµένων ανθρώπων, χορευτών και αρµάτων. Το θέµα κάθε άρµατος της παρέλασης είναι διαφορετικό και τα περισσότερα διακωµωδούν µε οµοιοκατάληκτες στροφές τις καταστάσεις και τα γεγονότα, παριστάνοντας τους πολιτικούς και την ζωή της ελληνικής κοινωνίας εν γένει καθώς και άλλα διεθνή γεγονότα. Αυτές οι σατυρικές στροφές και τα κουστούµια των συµµετεχόντων διασκεδάζουν πολύ τους θεατές.

Έθιμα Διατροφής
 «Η Κυριακή της Απόκρεω» είναι η τελευταία µέρα που µπορούµε να φάµε κόκκινο κρέας. Η εβδοµάδα µεταξύ της «Κυριακής της Απόκρεω» και της «Κυριακής της Τυρινής « είναι οι µέρες που τρώµε ψάρι, τυρί, γάλα και αυγά. Ακόµη και κάποια παραδοσιακά σατυρικά τραγούδια µεταφέρουν το θέµα του αποχαιρετισµού του «Τυριού» (Τύρος) και του καλωσορίσµατος του «Κρεµµυδιού» και του «Πράσου». (Όλα αυτά, φυσικά, σε αναφορά µε την επερχόµενη νηστεία όπου τα «ταπεινά» λαχανικά θα γίνουν το κύριο πιάτο).

Στην κεντρική Πελοπόννησο, στην περιοχή της Αρκαδίας, υπάρχει η παράδοση να τρώγεται το «τυροζούµι», ένα υδαρές βραστό µε άγρια χόρτα σερβιρισµένο µε κοµµάτια τυριού µυζήθρα. Αυτό σερβίρεται ως πρώτο πιάτο και όλοι όσοι κάθονται στο τραπέζι το τρώνε αφού πρώτα σηκώσουν το τραπέζι µε τα χέρια τρεις φορές. Μετά από αυτό, το κυρίως πιάτο είναι µακαρόνια πασπαλισµένα µε πολύ τυρί. Κατά την διάρκεια του απογεύµατος, τα ανύπαντρα νεαρά άτοµα θα «κλέψουν» ένα κοµµάτι µακαρόνι και θα το βάλουν κάτω από το µαξιλάρι τους. Έτσι αυτήν τη νύχτα θα δουν στο όνειρο τους ποιον θα παντρευτούν.

Οι κοινότητες των Βλάχων των ορεινών περιοχών της κεντρικής Ελλάδας φτιάχνουν παραδοσιακές «γαλατόπιτες», τυρόπιτες ή πίτες µε «τραχανά» (ένα σπιτικό ζυµαρικό από αλεύρι ή σιµιγδάλι), όλα φυσικά φτιαγµένα µε σπιτικό φύλλο. Στο νησί της Καρπάθου κατά την παράδοση όλοι καλούνται στο σπίτι του δηµάρχου, όπου υπάρχει ένας µεγάλος µπουφές µε ψάρι και γαλακτοκοµικά προϊόντα. Ειδικά γλυκά φτιαγµένα µε µυζήθρα σερβίρονται επίσης, καθώς και πουτίγκα ρυζιού και ένα ειδικό ποτό που ονοµάζεται «σιτάκα» καρυκευµένο µε βούτυρο και µέλι.

Μια ενδιαφέρουσα παράδοση µας έρχεται από τα νησιά της Μήλου και της Κέας, όπου τα υπολείµµατα του φαγητού από την γιορτή της Τυροφάγου µένουν στο τραπέζι µέχρι το επόµενο πρωί, για την περίπτωση που «το φάντασµα του σπιτιού» πεινάσει την νύχτα.

Ένα άλλο έθιµο της Τυροφάγου που αξίζει να αναφερθεί είναι να τελειώνει το βραδινό γεύµα µε αυγά. Τα αυγά µπορεί να είναι βρασµένα ή ψηµένα στο τζάκι. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τα µέλη της οικογένειας βάζουν τα αυγά τους κοντά στην θράκα του τζακιού για να ψηθούν και περιµένουν να δουν ποιανού το αυγό θα «ιδρώσει» πρώτο. Αυτό είναι ένα σηµάδι ότι αυτός ή αυτή θα έχουν µια καλή χρονιά. Αλλά ο συµβολισµός πίσω από αυτήν την παράδοση είναι ότι ένας «σφραγίζει» το στόµα του µε ένα αυγό όπως θα ανοίξει το στόµα του µε ένα αυγό το Πάσχα. Αυτό αναφέρεται στο έθιµο του τσουγκρίσµατος των κόκκινων βαµµένων αυγών µεταξύ µας, µετά την λειτουργία της Ανάστασης και επαναλαµβάνοντας την φράση «Χριστός Ανέστη» µέχρι όλων τα αυγά να σπάσουν. Το αυγό µετά καταναλώνεται και συνήθως είναι το πρώτο πράγµα που τρώµε µετά τα µεσάνυχτα της Πασχαλινής λειτουργίας.  Υπάρχει και ένα άλλο παλιό έθιµο στην Καστοριά που ονοµάζεται «χασκαρις»: ένα αυγό δένεται στο άκρο µιας «κλωστής» και περνάει γρήγορα από στόµα σε στόµα. Το άτοµο που καταφέρνει να το πιάσει είναι ο νικητής. 

πηγή: arcadians.gr, wikipedia.org

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Τις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του «μασκαρέματος», της μεταμφίεσης, που έχει παραμείνει από παλιές "εθνικές" γιορτές της ρωμαϊκής εποχής, τις γιορτές αφιερωμένες στην έκπτωση του θεού Κρόνου (Saturn) από τον Ήλιο Δία τα Κρόνια «Λουπερκάλια» και «Σατουρνάλια» και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο προς τιμή του Διόνυσου.

Παλιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράτες ομαδικές, χορούς, γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα. Μεγαλύτερα κέντρα τέτοιου ξεφαντώματος ήταν, όπως και σήμερα, η Πάτρα με το περιβόητο Πατρινό Καρναβάλι, που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ξάνθη με το ξακουστό πλέον Ξανθιώτικο Καρναβάλι, που γίνεται πόλος έλξης αφού έχει το μεγαλύτερο καρναβάλι των Βαλκανίων με πολλά λαογραφικά στοιχεία, η Πλάκα των Αθηνών, και η Θήβα με τον περίφημο «βλάχικο γάμο» της. Στη Θήβα γίνεται και σήμερα ο «βλάχικος γάμος» που αρχίζει από την Τσικνοπέμπτη και αποτελείται από το προξενιό, το γάμο δυο νέων και τελειώνει με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων. Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι γεμάτες από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Στην Πάτρα γίνεται το μεγαλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας με διάρκεια δύο μηνών και τη τελευταία Κυριακή της αποκριάς γίνεται παρέλαση αρμάτων με επικεφαλής το ομοίωμα του θεού της αποκριάς του «Καρνάβαλου» και ακολουθία διάφορων άλλων έξυπνων μασκαρεμάτων, με τη συμμετοχή 40.000 καρναβαλιστών, και πλήθους επισκεπτών ενώ το κέφι δίνει και παίρνει. Στην Κοζάνη γίνεται το έθιμο του φανού, κατά το οποίο φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε διάφορες γειτονιές της πόλης.

Στην Πλάκα, καθώς και σ' όλα γενικά μέρη, γυρνούν στους δρόμους οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι, μικροί και μεγάλοι, μπαίνουν στα κέντρα, πίνουν, χορεύουν, πειράζονται και γλεντούν. Τα τελευταία χρόνια το "Καρναβάλι του Μοσχάτου" καταλαμβάνει τη πρώτη θέση μεταξύ των δήμων της Αττικής.

Περισότερα κι εδώ:
http://www.hotelsline.gr/root/newhotel/mx/m_Ellas_karnavali.asp

http://www.apn.gr/travel-maps/apokries-ke-karnavali/

Αξίζει να επισκευτείτε και τα παρακάτω ενδιαφέροντα ιστολόγια:
http://firiki.pblogs.gr/2010/02/kalogeroi-ki-alla-panarhaia-ethima-ths-apokrias.html

http://kmas01.pblogs.gr/2010/02/apokrias-ethima-kai-deisidaimonies.html